Tia phóng xạ là gì? Ảnh hưởng của tia phóng xạ đến sức khỏe

Tia phóng xạ là gì? Nếu bị nhiễm phóng xạ có ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe hay không? Hãy cùng Blog Thiết Bị Điện tìm kiếm câu trả lời trong bài viết sau đây.

Tia phóng xạ là chủ đề luôn đón nhận được nhiều sự quan tâm từ bạn đọc bởi những quan điểm của tia phóng xạ tác động đến với sức khỏe của con người. Để làm rõ tia phóng xạ là gì và những vấn đề liên quan, Blog Thiết Bị Điện sẽ gửi đến bạn nội dung được trình bày ngay đây.

Tia phóng xạ là gì?

Tia phóng xạ là các dòng hạt chuyển động nhanh được phóng ra từ chất phóng xạ (chất chứa hạt nhân nguyên tử không ở trạng thái cân bằng bền). Theo đó, các hạt phóng ra này có thể chuyển động thành dòng định hướng.

Ngoài ra, sự phân rã tự nhiên của các chất phóng xạ hay tia phóng xạ có thể được quan sát từ các nguồn khác nhau, chẳng hạn như lò phản ứng hạt nhân, máy gia tốc hay là sự va chạm của tia vũ trụ trong khí quyển Trái Đất.

Các loại tia phóng xạ phổ biến

Tia phóng xạ được chia ra thành nhiều loại dựa trên các hạt được phóng ra. Cụ thể như sau:

Tia phóng xạ alpha

Tia alpha là tia có các hạt nhân nguyên tử heli (He) được phát ra bởi các hạt nhân phóng xạ có số nguyên tử cao như uranium, plutonium, radium. Nguồn gốc của tên gọi tia alpha là do đây là tia phóng xạ được phát hiện đầu tiên.

Theo đó, các nguyên tử lớn thường được phân rã bằng cách phát ra một alpha năng lượng, kích thước tương đối lớn và mang điện tích dương. Do vậy mà tia alpha chỉ đâm xuyên vào da dưới 0.1mm, chính vì thế mà một tờ giấy mỏng cũng có thể chặn được tia alpha. Tuy nhiên nếu chiếu quá lâu tia alpha có thể phá hủy luôn cả tờ giấy.

Tia phóng xạ beta

Tia phóng xạ beta gồm có 2 loại

• Tia phóng xạ beta trừ: các dòng hạt electron bị lệch về phía bản dương bên trong điện trường và từ trường. Khi được phóng xạ, hạt nhân con sẽ tiến 1 ô so với hạt nhân mẹ trong bảng tuần hoàn hóa học.
• Tia phóng xạ beta cộng: các hạt positron có điện tích +e và khối lượng bằng với khối lượng của electron. Khi được phóng xạ, hạt nhân con sẽ lùi 1 ô so với hạt nhân mẹ trong bảng tuần hoàn.

Tia phóng xạ gamma

Đây là tia mà các hạt photon tạo ra do hạt phân phát ra, thường thì một nguyên tử ở trạng thái kích thích sẽ bị khử đi và phát ra tia gamma. Bên cạnh đó, tia gamma giống như sóng ánh sáng và tia X nhưng tần số và năng lượng cao hơn nhiều.

Bên cạnh đó, tia gamma không có điện tích nên hoàn toàn có thể dễ dàng đi xuyên qua hầu hết vật chất tồn tại. Để ngăn chặn được tia gamma, bạn hãy sử dụng gạch chì để chặn.

Nguồn sinh ra tia phóng xạ

Có 2 nguồn chính có thể phát ra tia bức xạ: nguồn bức xạ nhân tạo và bức xạ tự nhiên.

Bức xạ nhân tạo

Đối với bức xạ nhân tạo thường xảy ra ở 3 trường hợp như sau:

• Máy dò khói: loại máy này sử dụng đồng vị Americium – 241 phát ra hạt alpha có năng lượng lên đến 5.4MeV và có tác dụng ion hóa không khí. Khi không khí bị ion hóa, một dòng điện nhỏ có thể chạy qua và khi có khói, dòng điện làm tăng điện trở làm cho âm thanh báo động phát ra mạch.
• Nhà máy điện đốt than: trong than thường chứa các chất asen, lưu huỳnh, thủy ngân, 1.3ppm uranium và 3.4ppm thorium, khi bị đốt cháy, các đồng vị phóng xạ được thải vào khí quyển và xâm nhập vào trong hệ sinh thái.
• Vụ nổ hạt nhân: các đồng vị phóng xạ từ vụ nổ hạt nhân tồn tại rất lâu trong bầu khí quyển, để lại những thiệt hại nghiêm trọng cho môi trường sống..

Bức xạ tự nhiên

Trong tự nhiên thì các tia phóng xạ cũng có thể được phát ra từ các nguồn sau:

• Khí radon: là khí tự nhiên có từ đất và khắp nơi trên Trái Đất, khí radon phát ra các alpha (nguyên nhân gây hỏng cấu trúc ADN), nghiêm trọng nhất có thể gây ung thư nếu chẳng may hút phải;
• Tia vũ trụ: đây là các hạt năng lượng từ bên ngoài Trái Đất và có trong Mặt Trời cùng các ngôi sao hoặc siêu tân tinh khác, theo đó, các hạt năng lượng này thường là proton. Tuy Trái Đất có bầu khí quyển bảo vệ các tia vũ trụ này xâm nhập nhưng ở những điểm tầng ozon bị thủng, các tia này hoàn toàn có thể len lỏi vào.

Bị nhiễm phóng xạ nguy hiểm như thế nào?

Tia phóng xạ gây tổn thương trực tiếp đến các phân tử ADN, ARN, làm suy giảm tốc độ phân chia tế bào, mắc khác với liều lượng đủ lớn, tia phóng xạ có thể làm chết các tế bào bên trong.

Bên cạnh đó, tác động của tia phóng xạ sẽ khác nhau đối với từng loại tế nào, đặc biệt các tế bào chưa biệt hóa hay có khả năng phân bào cao (tế bào ung thư, tế bào gốc,…) rất dễ bị tia phóng xạ tổn thương.

Đối với người bị nhiễm phóng xạ trong giai đoạn đầu thường không xuất hiện các triệu chứng cụ thể cho đến khi phần lớn các tế bào bên trong cơ thể bị phá hủy (liều lượng bức xạ vượt quá 1sv) thì các triệu chứng bệnh mới bộc lộ ra.

Một số ảnh hưởng nghiêm trọng của tia phóng xạ với sức khỏe của con người là:

• Gây ung thư da, rụng tóc, đục thủy tinh thể;
• Cường giáp, nôn mửa, tiêu chảy;
• Suy giảm số lượng tế bào lympho trong máu, làm cho máu dễ bị nhiễm trùng;
• Gây ra các cơn co giật, suy tim hoặc tử vong do các bức xạ có thể giết chết tế bào thần kinh và các mạch máu nhỏ;
• Suy thoái tuyến tiền liệt, buồng trứng, tinh hoàn, ung thư vú;
• Ảnh hưởng trực tiếp đến tủy xương, nguyên nhân chính gây ra bệnh ung thư máu, máu trắng.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm phóng xạ

Để đề phòng cũng như ngăn chặn tốt các ảnh hưởng từ tia bức xạ, bạn có thể áp dụng các cách như sau:

• Giảm thiểu thời gian phơi nhiễm phóng xạ, đồng thời tối đa hóa khoảng cách với nguồn phóng xạ và che chắn cẩn thận;
• Trong quá trình xạ trị ung thư thì cần sử dụng khối bảo vệ bằng chì hoặc tạp giề để che chắn hạn chế tổn thương đến các bộ phận khác. Mặc dù vậy nhưng nếu thời gian phơi nhiễm kéo dài thì các biện pháp che chắn hầu như không có tác dụng;
• Các phóng xạ từ nhà máy điện hạt nhân hay vụ nổ hạt nhân thì cần các biện pháp đề phòng tiêu chuẩn cao, các biện pháp này sẽ giúp khử nhiễm xạ, đồng thời di chuyển nạn nhân bị nhiễm xạ ra xa khu vực cách ly;
• Nhân viên làm xung quanh nguồn bức xạ phải mang thẻ liền kế nếu nguy cơ phơi nhiễm xạ trên 10% (liều lượng cho phép tối đa của nghề nghiệp là 0.05sv);
• Tìm chỗ ẩn nấp hoặc di chuyển nhanh ra thật xa khu vực bị nhiễm xạ nếu có các sự cố hạt nhân tầm cỡ.

Tóm lại, vừa rồi http://blogthietbidien.com/ vừa chia sẻ đến cho bạn tất tần tật thông tin, kiến thức liên quan đến tia phóng xạ nhằm trả lời cho bạn thắc mắc tia phóng xạ là gì. Nếu cảm thấy nội dung của chúng tôi hữu ích, hãy lan tỏa đến với nhiều đọc giả khác cùng biết đến bạn nhé.